,,Życie jest gdzie indziej" Milana Kundery

Tęsknota poznawania świata oczyma innych, tęsknota, o której narrator pod koniec powieści mówi jak o sile znanej każdemu, stała się myślą przewodnią utworu. To właśnie ona pcha głównego bohatera do twórczości nowoczesnej oraz do malarza, kontakt z którym wywarł ogromny wpływ na Jaromila, naiwnego chłopca, który zawsze chciał czegoś więcej. Tego też oczekiwało od niego najbliższe otoczenie, czyli toksyczna matka. Być wyżej, żyć lepiej, tworzyć doskonalej, i wreszcie –

– żyć gdzie indziej. Nie można się dziwić, że nie znający prawdziwego życia Jaromil, wychowany pod kloszem, gubi się w otoczeniu. Gubi się także w świecie poezji, którą tworzy. W tym, co moralne, a co nie.

Na początku drugiej części powieści czytelnik poznaje Ksawerego. Dużo później dowiaduje się, że to postać stworzona przez Jaromila, wyraz jego tęsknoty do innego życia – życia widzianego z innej perspektywy. Ksawery silnie wniknął w świadomość Jaromila i miał w niej zająć ważną pozycję. Ksawery jest inny niż jego autor, niezależny od nikogo, prowadzi swoje życie tak, jak chce – w tym przypadku oznacza to oparcie życia o marzenia senne. Życie Ksawerego zatem także jest gdzie indziej – w jego snach, bardziej prawdziwych niż rzeczywistość. Narrator, wypowiadający się przez zdecydowaną część powieści z perspektywy poety Jaromila, przytacza epizody z życia innych, także poszukujących w życiu czegoś więcej.

Zsubiektywizowany narrator, utożsamiający się z Jaromilem, wnikając w jego postać, ukazuje, jak wysokie mniemanie o sobie ma poeta. Jak w myślach bohatera przenikają się na przykład pojedynki słowne jego, Jaromila, z tymi, które są utrwalonymi historycznie doświadczeniami wielkich poetów. Mimo iż najczęściej przytaczanym przy omawianiu tej powieści wątkiem jest relacja Jaromila z matką, sprawującą władzę nad ciałem, życiem i wszelką aktywnością chłopaka, dla mnie dużo ciekawsze wydało się szukanie w niej zależności pomiędzy światem (życiem) a wyobrażeniem świata, w którym zaszył się główny bohater (czyli tym, że dla niego – i nie tylko dla niego – życie jest gdzie indziej, w innych miejscach i wśród innych ludzi). 

I jeszcze jeden aspekt tej powieści szczególnie mnie zainteresował – jej autotematyczna część, w której narrator staje się równoznaczny z Kunderą, piszącym o perspektywie pisania powieści. Przyrównuje to działanie do ustawienia wieży w bohaterze, który narzuca tym samym porządek powieści. W książce Życie jest gdzie indziej wieża ta została ustawiona w Jaromilu i jego matce, dlatego nie wiadomo nic o wydarzeniach, które dzieją się bez ich udziału.

Milan Kundera, Życie jest gdzie indziej, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2002